ο Παλιατζής

Ο Παλιατζής

Ο παλιατζής είναι μια από τις εικόνες που σήμερα ξεθωριάζουν.Στην αρχική του μορφή εντασόταν στους γυρολόγους , τους πραματευτάδες. Δεν είχε καμία σχέση με τους συλλέκτες μετάλλων - των λεγόμενων σκράμπ- και δεν αφορούσε τους τσιγγάνους. Σε αυτή την μορφή τον συναντάμε στις μέρες μας.

Ήταν έμπορος.Και μάλιστα δεινός έμπορος. Από την μια έπρεπε να περιφέρεται μέσα σε κάθε λογής γειτονιά , να συναναστρέφεται με όλο τον κόσμο (εύπορο και φτωχολογια) και να συναλλάσεται μαζί τους και από την άλλη έπρεπε να κατάφερνε την καλύτερη τιμή αγοράς και την καλύτερη επιλογή εμπορεύματος. Αγόραζε παλιά έπιπλα, παλιά αντικείμενα, συσκευές και κυρίως παλιά ρούχα. Οτιδήποτε είτε κάποιος το αντικαθιστούσε με καινούριο , είτε η ανάγκη τον έκανε να το πουλήσει. Ήταν απαραίτητο να διαθέτει εμπορικό μάτι για να διακρίνει τι άξιζε και πόσο άξιζε.Ακόμη έπρεπε να ήταν παζαρευτής καλός, να πετύχαινε την καλύτερη δυνατή τιμή αγοράς.Να είναι και οξύς χαρακτήρας και διαλλακτικός, να εκτιμάει την θέση του έτερου συναλλασόμενου και να έχει πειθώ.Τα παραπάνω τον καθιστούσαν αντιπαθή , αλλά αναγκαίο.Τα εμπορεύματά του τα συνέλεγε - προμηθευόταν από τον κόσμο και τα πουλούσε στον κόσμο. Διέθετε  καταστημα , το λεγόμενο "παλαιοπωλείο" και όχι παλιατζίδικο , όπου εξέθετε και πουλούσε την πραμάτεια του. Σαν καλός έμπορος , ήξερε ότι με ένα κατάστημα θα πετύχαινε καλυτερη τιμή πώλησης και θα αποδέσμευε το εμπόρευμα από την προέλευση του. Πολλά από τα εμπορεύματα του απαιτούσαν
 και μια στοιχειώδη μεταποιήση , όπως τα τρύπια ρούχα , τα φθαρμένα κτλ. Ποτέ δεν ήταν γυρολόγος ως πωλητής.

 Επίσης ήταν και καλός ντελάλης.Η παρουσία στις γειτονιές έπρεπε να γινόταν άμεσα αντιληπτή.Αρχικά ήταν πεζός κρατόντας ένα σακί , όπου στοιβαζε τα μικροπράματα και κυριως τα ρούχα.Μετά εμφανίζεται και με κάρο και αργότερα και με μοτοσυκλέτα , τρίκυκλη.Κατόπιν αποκτάει και φορτηγάκι. η υπερσυγκέντραση πληθυσμού στα αστικά κεντρα σε συνδυασμό με την οικονομική κατάσταση τους ,αποτέλεσε μια αστειρευτη πηγή προμήθειας αλλά και διάθεσης των εμπορευμάτων του. Η καταξίωση του φαίνεται από το γεγονός ότι σε όλες τις κεντρικες αγορές διαμορφώνονται χώροι συγκέντρωσης παλαιοπωλείων. Τα δε παλαιοπωλεία σύντομα διαχώρησαν την θέση τους από τον παλιατζή. Οι συναλλαγές πλέον γίνονταν στο κατάστημα. Όποιος ήθελε κάτι να πουλήσει θα πήγαινε εκεί , όπου μπροστά στο δέος ενός καταστηματος θα βρισκόταν σε ακόμα δυσκολότερη θέση. Η δε πώληση και ο όγκος δουλειάς απαιτούσε την πλήρη επικέντρωση του καταστηματάρχη σε αυτό. Έτσι ο παλιατζής γίνεται παλαιοπώλης. Στις δε τάξεις των παλιατζήδων , εισέρχονται άλλοι  μεταλλάσοντας το σταδιακά.



Παλαιοπωλείον "ο Γίαννης" , την δεκαετία του 1970


Ο καταστηματάρχης παλαιοπώλης απαξιώνει το παρελθόν του και διαχωρίζει την θέση του από καθε λογής περιπλανώμενο γυρολόγο. Στο μοναστηράκι , στην Αθήνα η έκφραση:"...άμα δεν σου κάνει η τιμή , να πας στους μαύρους..." , είναι ενδεικτική. "Μαύρους" έλεγαν όλους τους άλλους γυρολόγους  , που ήταν και πιο σκούροι εξαιτίας της φύσης της δουλειάς τους.Πολλές φορές στήναν και πάγκους κοντά στα παλαιοπωλεία. Η τύχη το έφερε έτσι που στις μέρες μας , αυτοί αντικαταστήθηκαν από πραγματικούς μαύρους. Η ίδια έκφραση μπορεί να διατυπώνεται και στις μέρες μας , κυριολεκτώντας.

Από τους πιο γνωστές αγορές με παλαιοπωλεία ήταν το Γιουσουρούμ. Πρόκειται για την περιοχή της πλατείας Αβησσυνίας . Ο  εβραίακής καταγωγής Νώε Γιουσουρούμ ή Γιεσουρούμ με την οικογένεια του,  ήρθε το 1863 από τη Σμύρνη και εγκαταστάθηκε στο Μοναστηράκι ως παλαιοπώλης μαζί με άλλες οικογένειες ομοθρήσκων του.Το 1922 ιδρύθηκε και το σωματείο παλαιοπωλών "“Οι Αγ. Απόστολοι” .Πρώτος πρόεδρος του σωματείου ήταν ο εβραϊκής καταγωγής Γιουσουρούμ , της οικογένειας που αναφέραμε. Κατά τον Γιώργο Σωτ. Δαμιανό (24ΓΡΑΜΜΑΤΑ) η περιοχή ονομάστηκε έτσι από τον Νώε Γιουσουρούμ και απόγονός του ήταν αυτός που διατέλεσε μετέπειτα πρόεδρος του σωματείου. Άλλοι θεωρούν ότι η περιοχή πήρα το όνομα από τον πρόεδρο του σωματείου.Το πιο πιθανό είναι ο Δαμιανός να έχει δίκιο. Η εβραϊκή λέξη είναι Γιεσουρούμ και σημαίνει «άνθρωπος του Γιαχβέ».
Το σωματείο γιορτάζει κάθε 30 Ιουνίου όπου είναι και η εορτή των Αγ. Αποστόλων και μάλιστα τη συγκεκριμένη ημέρα γίνεται και η λιτανεία και περιφορά της εικόνας των Αγ Αποστόλων και αμέσως μετά τελειώνει η γιορτή με κεράσματα και ποτό στη πλατεία Αβησσυνίας.Πρόεδρος του σωματείου αυτή την εποχή είναι ο Βαγγέλης Ρογκότης από τους δυναμικούς επαγγελματίες της περιοχής που έχει γεννηθεί και μεγαλώσει στο Μοναστηράκι και ως εκ τούτου αγαπάει και πονάει το χώρο.
(Σωματείο παλαιοπωλών " Αγ. Απόστολοι"  Ηφαίστου 22. Τ.Κ. 10555 Τηλ. 210-3240064, 210-3212604)
Σε κάθε χώρα θα συναντήσετε περιοχές με πραγματική αγορά παλαιών αντικειμένων (στο Λονδίνο: το portobello, στη Ρώμη: την porta Portese, στο Παρίσι: την Porte de Clignancourt).



Πλατεία Αβησσυνίας 2011



Παλαιοπωλείο "IAKOBOS" σήμερα





"ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΣΑΒΒΑΝΙΔΗΣ "





παλαιοπωλειο στην Πλατεία Αβησσυνίας σήμερα



Η εικόνα του παλιού παλιατζή , ευτυχώς σώζεται εξαιτίας του Ελληνικού παλιού κινηματογράφου. Ακολουθουν αποσπάσματα που είναι ενδεικτικά:

...στο κατάστημα:

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
μερικές ταινίες....
Αλλοίμονο στους νέους (1961) [(παλιατζής)]
Το παιδί της πιάτσας (1961) [(παλιατζής)]
Ένας ήρως με παντούφλες (1958) [(παλιατζής)]
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Σώζεται ακόμα και σε στίχους πολλών παλιών τραγουδιών.Αναφέρω το γνωστό σε όλους"Ο παλιατζής",Στίχοι: Δημήτρης Γκούτης,Μουσική: Αντώνης Ρεπάνης , Πρώτη εκτέλεση: Στράτος Διονυσίου:

".............................

πάρε ό,τι θέλεις παλιατζή

από μια αγάπη που δε ζει

αφού δε ζούμε πια μαζί

πάρε ό,τι θέλεις παλιατζή

Πάρ' το τσουβάλι κι έλα μέσα παλιατζή

έχω ενθύμια πολλά να το γεμίσεις

Μάζεψε όλες τις σκληρές μου αναμνήσεις

δεν έχω δύναμη να βλέπω τα παλιά"

Στις μέρες μας ως παλιατζής αναφέρεται ο ρακοσυλλέκτης και πλέον ο συλλέκτης μετάλλων.  Η συλλογή γιαλιού και χαρτιού δεν είχα μεγάλη διάρκεια , λόγο της αξίας τους.

Ο ρακοσυλλέκτης αναζητάει πράγματα αξίας στο πεζοδρόμιο και στους κάδους απορριμάτων. Πλέον τίποτα δεν έχει αξία , εκτός των μετάλλων. Σήμερα ελάχιστοι είναι ρακοσυλλέκτες. Στην Αθήνα υπάρχει ο σύλλογος ρακοσυλλεκτων  "Ερμής".Απαριθμεί περίπου 700 τακτικά μέλη. Έχει αναφερθεί ότι οι περισσότεροι κατάγονται από χωριά της Θράκης και έιναι μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα. (http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=1&artid=323874&dt=03/04/2010 ) Το ενδιαφέρον του ρακοσυλλέκτη εξακολουθεί να εστιάζεται σε παλιά πράγματα. Ρούχα, βιβλία, αντίκες ,κτλ. Από την πώληση αυτών εξαρτάται και το εισόδημα του.Όπως είναι φυσικό τα έσοδα είναι πενιχρά.Ο 62χρονος ρακοσυλλέκτης κ. Σπύρος Μαγαλιός, πρόεδρος το τελευταίο χρονικό διάστημα του σωματείου των ρακοσυλλεκτών με την επωνυμία «Ο Ερμής» , έλεγε στο "Βήμα":

«Πατήσια,Εξάρχεια,Μεταξουργείο,Κο- λωνός. Κάθε ρακοσυλλέκτης έχει προκαθορίσει το πού θα πάει. Λίγοι έχουν δικό τους μέσο, πολλοί απλώς περπατούν μερικά τετράγωνα, ψάχνοντας σε κάδους και στα πεζοδρόμια»
«Κάποτε ήταν καλές οι εποχές και για το παζάρι. Εγκυκλοπαίδειες, λεξικά, ρούχα κάπως καλής κατάστασης, παπούτσια και παντελόνια μπορούσαν να αποφέρουν στον ρακοσυλλέκτη ακόμη και 100 ή 150 ευρώ την εβδομάδα. Τώρα είναι ευτύχημα αν βγάλουμε ένα σαραντάρι». Τα περισσότερα αντικείμενα πωλούνται το πολύ 1-1,50 ευρώ. Μόνο όσα είναι σε καλή κατάσταση και σχετικά πρόσφατης παραγωγής θα πουληθούν 5-6 ευρώ.
«Ερχονται κληρονόμοι ή παιδιά αποβιωσάντων στρατιωτικών ή δημοσίων υπαλλήλων και ζητούν να τους αδειάσουμε παλιά σπίτια και αρχοντικά.Από εκεί μπορεί να προκύψουν ευκαιρίες, χάρτες, βιβλία, ντοκουμέντα, στολές ή ρούχα που ενδιαφέρουν μποέμ τύπους, κουλτουριάρηδες,καλλιτέχνες ή ιστοριοδίφες»

Είναι σαφές ότι ο ρακοσυλλέκτης δεν έχει καμμία σχέση με τον παλιό παλιατζή.Η ενασχόλησή του όμως και με την συλλογή παλιών αντικειμένων , του έδωσε στις μέρες μας αυτόν τον χαρακτηρισμό. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι σε αυτούς οφείλουμε την διάσωση πολλών ιστορικών στοιχείων , συγγραμάτων , αντικειμένων τέχνης και λαογραφείας.Ο πολύς κόσμος αγνοεί ότι οι ΄΄Ωδές΄΄ του Ανδρέα Κάλβουβρέθηκαν στα σκουπίδια από έναν ρακοσυλλέκτη και παραδόθηκαν κατόπιν στον Κωστή Παλαμά. Τα αρχεία του Μακεδονικού Αγώνα, του Τέλλου Αγρα, ρακοσυλλέκτες τα ανέσυραν από τα σκουπίδια και τα παρέδωσαν στις νεότερες γενιές. Πλήθος άλλων πραγμάτων οφείλουν την διάσωση τους σε κάποιον ρακοσυλλέκτη.

 

Καμία σχέση δεν έχουν και οι πλανώδιοι  συλλέκτες μετάλλων με τον παλιατζή. Παρόλο αυτό σήμερα έχει επικρατήσει να τους φωνάζουμε έτσι. Τους διαχωρίζω από τους ρακοσυλλέκτες γιατί επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στα μέταλλα. Εκ παραδρομής εκτελούν και άλλες εργασίες , όπως πέταγμα μπαζών, σκουπιδιών , κτλ

Ουσιαστικά πρόκειται στην πλειοψηφεία τους σε τσιγγάνους που με φορτηγάκια περιπλανόντε στις γειτονίες και συγκεντρώνουν μέταλλα από κάδους, πεζοδρόμια, παλίες οικίες , οικοδομές , ανακαινείσεις καταστημάτων και σπιτιών κτλ.

Οι τσιγγάνοι ως "παλιατζήδες" αποτελούν μια ιδιαίτερη περίπτωση και κουβαλάει ιδιαίτερα χαρακτηριστικα.Θα είχε ενδιαφέρον μια πιο εμπεριστατομένη αναλυσή της , αλλά προς το παρόν αδυνατώ.

Τα εισοδήματα που προκύπτουν εξαρτώνται άμεσα από την τιμή των μετάλλων.Στην συνέχεια έχω ένα ενδεικτικό πινακα τιμών , από μάντρα συγκέντρωσης σκράμπ:

ΤΙΜΕΣ ΜΕΤΑΠΩΛΗΣΗΣ ΥΛΙΚΩΝ

Περιγραφή	Ποσότητα	Τιμή
ΣΙΔΕΡΑ	ΚΙΛΟ	0,08
ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ	ΚΙΛΟ	0,80
ΧΑΛΚΟΣ	ΚΙΛΟ	4,00
ΜΠΡΟΥΤΖΟΣ	ΚΙΛΟ	2,20
ΜΠΑΤΑΡΙΑ	ΚΙΛΟ	0.40

ΣΧΕΤΙΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣhttp://www.scrapmetal.gr/news.htm

Ως σκράμπ περιγράφεται η μάζα των διαφόρων παλιών ανακυκλώσιμων  μετάλλων. Η πιθανότητα συγκέντρωσης σεβαστών εισοδημάτων διαφαίνεται και από το γεγονός ότι η εφορία το αναγνωρίζει ως ξεχωριστό επάγγελμα:" Χονδρικό εμπόριο παλαιών σιδήρων και μετάλλων (scrap)". Υπόκειται κε σε ιδιαίτερο καθεστώς απόδωσης ΦΠΑ , καθώς και εκδοσης στοιχείων και βιβλίων.

 Επίσης , εδώ θα αναφέρω και το παράδειγμα πλήρης επιχειρηματοποίησης και εκμετάλευσης αυτής της αγοράς από τον 27χρονο, Ομάρ Σόλιμαν στις Η.Π.Α , όπου ξεκινώντας από "παλιατζής" , έστησε την «College Hunks Hauling Junk» που απασχολεί 130 άτομα, έχει 16 franchise σε 10 πολιτείες και τζίρο 3 εκατομμυρίων δολαρίων.Ο Ομάρ ήταν επίσης σκούρος.

Στην δικιά μας περίπτωση των Τσιγγάνων "παλιατζήδων", θα αναφέρουμε ακόμα ότι η ενασχόλησή τους με τα παλιά μέταλλα- που αφαιρετικά τα λέμε όλα "σίδερα" ή "παλιοσίδερα" , αν και σίδηρος δεν έχει ιδιάιτερη αξία- τους οδήγησε και σε διαμόρφωση οικισμών δίπλα σε χωματερές. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του συνοικισμού των τσιγγάνων στην χωματερή των Άνω Λιοσίων.Οι συνοικισμοί αυτοι έχουν γίνει αντικείμενο διαφωνίας και εκμετάλευσης , πολιτικά,ιδεολογικά και οικονομικά.

Η είσοδος της φυλής των τσιγγάνων στο χώρο των "παλιατζήδων" ,έφερε μαζί της και νέα ήθη. Η φυλη των Τσιγγάνων , ζημωμένη αιώνες στην νομαδική ζωή ,σε άλλους κανόνες ζωής, στον ανταγωνισμό με τους υπολοίπους "μπαλαμούς" (εδώ θα πρέπει να σημειώσω ότι ο ρατσισμός είναι αμφίδρομος, αφού και η γλώσσα τους δίνει ενδείξεις στο  το πως αντιμετωπίζουν τους αλλόφυλους),σε μια έντονη παραβατικότητα και μικροεγκληματικότητα στις μέρες μας (εδώ δεν εξετάζουμε τα αίτια , αλλά δεν αγνοούμε και την πραγματικότητα) έδωσε άλλη ώθηση στην συλλογή μετάλλων . Έτσι πολλά είναι τα περιστατικά όπου αφαιρούνται σχάρες απο φρεάτια, καλώδια από δημόσια δίκτυα, κλέβονται υλικά από οικοδομές, από δημόσια κτήρια σε όλη την ελλάδα. Να θυμήσω ότι προσφάτως καταγράφηκε στον τύπο η αποξίλωση τμημάτων από τα ραντάρ θέση Έβερη, που βρίσκονται πάνω από την πρώην Αμερικανική Βάση Γουρνών. Επίσης η εξαφάνιση μιας πελώριας καμπάνας σε εκκλησία ενός χωριού. Αξίζει να αναφέρουμε ότι στα Χανιά εξεφανίστηκαν 2 Βενετσιάνικα κανόνια , βάζοντας σε πλήρη συναγερμο τις υπηρεσίες λιμεναρχείου, αρχαιολογικής εφορίας και αστυνομίας.Λίγες μέρες μετά βρέθηκαν στην καρότσα ενός τσιγγάνου "παλιατζή"! Έτσι σκουριασμένα που ήταν , τα πέρασε για παλιοσίδερα ,είπε.Τα παραδείγματα είναι πάμπολα, οπώς το γηροκομείο των Άνω Λιοσίων που πρόσφατα ολοκληρώθηκε ( ένα πολύ μεγάλο κτήριο) και πριν αποδωθεί σε λειτουργία λεηλατήθηκε κυριολεκτικα. Κατασκευάστηκε μέσα στον οικισμό των τσιγγάνων και το θεώρησαν ως ένα δωράκι της πολιτείας. Την ίδια τύχη είχε και το υπερσύχρονο συγκρότημα σχολείων στην  ίδια περιοχή.



Ο τσιγγάνος με τα κανόνια φορτωμένα στην καρότσα του!



Έντονες αντιδράσεις έχουν υπάρξει σε πολλές μικροαστικές συνοικίες για την ηχορύπανση που προκαλούν οι παλιατζήδες καθώς και οι λοιποί γυρολόγοι.Ο νόμος είναι σαφής.Σύμφωνα με το άρ. 2 παρ. 1 της Αστυνομικής Διάταξης 3/1996 “Μέτρα για την τήρηση της κοινής ησυχίας”: "...Απαγορεύεται καθ’ όλες τις ώρες του 24ώρου:......................................β. Η διαλάληση από τους μικροπωλητές και άλλους υπαίθριους επαγγελματίες των ειδών που πωλούν ή του επαγγέλματός τους, καθώς και η χρήση μεγαφώνων ή άλλων ηχητικών οργάνων για τον ίδιο σκοπό."

Σήμερα η αστυνομία τρέφει ιδιάιτερα αισθήματα απέναντι στις μειονότητες και κυρίως σε εκείνη των τσιγγάνων. Τον παραπάνω νόμο δεν τον εφαρμόζει.κανένας δεν ελέγχει την νομιμότητα του τσιγγάνου.Αδεια αδήγησης, ασφάλεια οχήματος, χαρτια άσκησης επαγγέλματος, φορολόγηση επιτηδεύματος αποτελούν στοιχεία που δεν απαιτούνται για τους τσιγγάνους. Ο φόρτος εργασίας , και το λιγοπληθές του σώματος της Αστυνομίας είναι αυτονόητες δικαιολογίες. Οι κλήσεις για κράνη και ζώνες, η περιφρούρηση υψηλών προσώπων , η περιφρούρηση κινητοποιήσεων και πορειών εξαντλούν τις δυνατότητες της.Σημειώνω το παράδοξο αυτής της αντιμετώπισης , χωρίς να κρίνω τι θα έπρεπε να συμβεί. Προσωπικά βρέθηκα σε περίπτωση όπου ανθρωπος του τμήματος ασφαλείας υποσχέθηκε να διευθετήσει ένα ζήτημα με έναν τσιγγάνο ,αναφέροντας ότι διαθέτει τόσα εντάλματα στο συρτάρι για αυτόν, που δεν θα τολμήσει να μην κάνει αυτό που θα του υποδείξει!  Η κατάσταση ομηρίας είναι προφανής. Ο λόγος άγνωστος.

Η αξία των μετάλλων ,όλο και ανεβαίνει. Οι άνθρωποι που ζουν εξαθλιωμένα όλο και διευρύνονται. Μια στροφή σε αυτήν την ενασχόληση είναι βέβαια. Η διείσδηση σε αυτόν των χώρο δεν θα είναι εύκολη. Ο εκσυχρονισμός του δεν διαφένεται στον ορίζοντα. Τα  προγράμματα ανακύκλωσης της πολιτείας δεν θα αφορούν τα μέταλλα. Ο ρόλος των σύγχρονων "παλιατζήδων" θα συνεχίσει να εξυμνήται από τους κάθε λογείς ιδεολόγους με περιβαντολογικές ευαισθησίες. Η αδυναμία τους να δουν συνολικά τα ζητήματα της οικολογίας και η ροπή τους υπερ της κάθε λογής μειονότητας και παραβατικότητας θα εξακολουθεί να υπάρχει στον συλλογισμό τους. Η επαναστατικότητα των "προοδευτικών"  θα συνεχίσει να αναζητά στην μικροεγκληματικότητα και παραβατικότητα τα σπέρματά της.

Ο παλιατζής ως φιγούρα ξεθώριασε. Στη πιο εξευγενισμένη σύγχρονη μετάλλαξή του τον συναντάμε στις "αντικερί" και στα σύγχρονα παλαιοπωλεία. Λίγα από αυτά κρατάνε τον παλιό τους χαρακτήρα. Η μετάλλαξη του στους δρόμους είναι οι ελάχιστοι εναπομείνοντες ρακοσυλλέκτες και οι τσιγγάνοι συλλέκτες σκράμπ. Έτσι και αλλιώς δεν ήταν ποτέ συμπαθής. Εξίσου αντιπαθείς είναι και οι απόγονοί του. Εξαιρείται η συμπαθής τάξη των ρακοσυλλεκτών.Δεν υπήρξε ποτέ ούτε επιχειρηματική , ούτε εγκληματική.Εκτιμούσε την αξία των πραγμάτων και διέσωσε πάρα πολλά.Πολλοί ρακοσυλλέκτες είναι και έξοχοι συλλέκτες. Δυστυχώς θα αφανιστεί.

Βιντεο με καθημερινές εικόνες από τους "παλιατζήδες", σήμερα:

Το εγχείρημα να εκμεταλευτεί διαφημιστικά η Media Markt τους πλανόδιους "παλιατζήδες". Το marketing σε στιγμές έμπνευσης:

2ο βίντεο: